İkale icabının işverenden geldiği durumda işçiye en az 4 aylık ücreti tutarında menfaatın sağlanması halinde sözleşmenin ikale ile sona erdiği kabul edilmektedir.

22. Hukuk Dairesi         2018/11682 E.  ,  2018/21214 K.

“İçtihat Metni”

MAHKEMESİ : … 21. … Mahkemesi

Taraflar arasında görülen dava sonucunda verilen kararın, temyizen incelenmesi davacı vekili tarafından istenilmekle, temyiz talebinin süresinde olduğu anlaşıldı. Dava dosyası için Tetkik Hakimi … tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:

Y A R G I T A Y K A R A R I

Davacı İsteminin Özeti:
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle, müvekkilinin 01.09.2014 tarihinden … akdinin geçerli bir sebep olmaksızın zorlama ve baskı altında imzalatılan ikale sözleşmesi ile feshedildiği 30.11.2016 tarihine kadar davalı işverenlikte proje şefi olarak çalıştığını, 2016 yılı Eylül ayında üst yönetici kadrosunda bir değişiklik yaşanmasından sonra şirketin bir takım işletmesel kararlar aldığını, ekonomik olarak zor durumda olduğu, bazı birimlerde revize ve küçülme yapılması gerektiği, personel fazlası bulunduğu ve bu işletmesel kararlar doğrultusunda şirket içerisinde bir çok kişinin … akdine son verileceği haberlerinin yayılmaya başlanmasından sonra bölge müdürlerinin işten çıkartılmaya başlandığını, müvekkilinin işine son verilmeden önceki de aynı bölüme 4 yeni kişinin işe başlatıldığını, davacıya baskı ve mobbing uygulanmaya başlandığını ve daha sonra da işletmesel karar doğrultusunda … akdinin feshedildiğinin bildirildiğini, feshin haksız ve geçerli sebeplere dayanmadığından bahisle davacının … akdinin fesih işleminin geçersizliği ile davacının işe iadesine, işe başlatılmaması halinde 8 aylık ücret tutarında tazminat ile kararın kesinleşmesine kadar çalışmadığı boşta geçen süre içinde tazminat miktarlarının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı Cevabının Özeti:
Davalı vekili cevap dilekçesinde özetle, müvekkili işverenlikte üst yönetimin değişmesinden sonra, yönetim hakkı çerçevesinde şirket içinde yeniden yapılandırmaya gidilip bu çerçevede bir kısım personelle karşılıklı ikale sözleşmesi imzalandığını, davacının toplam 40.774,46 TL ödeme alarak, müvekkili şirketi ibra ettiğini, ikale sözleşmesinin geçersiz olduğu iddiasının söz konusu olmadığını beyanla, haksız açılan davanın reddi talep edilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi Kararının Özeti:
İkale sözleşmesi imzalayan, feshi kendi kabulü ile de gerçekleştirilen davacının işe iade davası açma hakkı mevcut bulunmadığından davanın reddine vermiştir.
İstinaf Başvurusu:
İlk Derece Mahkemesinin kararına karşı, davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
Bölge Adliye Mahkemesi Kararının Özeti:
Bölge Adliye Mahkemesince, İlk Derece Mahkemesinin vakıa ve hukuki değerlendirmesi bakımından usul ve yasaya aykırı bir durum bulunmadığından davacının istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
Temyiz Başvurusu:
Kararı, davacı vekili temyiz etmiştir.
Gerekçe:
Taraflar arasındaki … ilişkisinin bozma sözleşmesi yoluyla sona erip ermediği hususu temel uyuşmazlığı oluşturmaktadır.
Bozma sözleşmesi (ikale) yasalarımızda düzenlenmiş değildir. Yargıtayın bir kararında, sözleşme özgürlüğünün bir sonucu olarak daha önce kabul edilen bir hukuki ilişkinin sona erdirilmesinin de mümkün olduğu, sözleşmenin doğal yoldan sona ermesi dışında tarafların akdi ilişkiyi sona erdirebilecekleri açıklanmış ve bu işlemin adı ikale olarak belirtilmiştir. (Yargıtay 15.HD. 02.10.1995 gün, 1995/2259 E, 1995/5181 K.)
İşçi ve işveren iradelerin fesih konusunda birleşmesi, bir taraf feshi niteliğinde değildir. … Kanununda bu fesih türü yer almasa da, taraflardan birinin karşı tarafa ilettiği … sözleşmesinin karşılıklı feshine dair sözleşme yapılmasını içeren bir açıklamanın (icap) ardından diğer tarafın da bunu kabulü ile bozma sözleşmesi (ikale) kurulmuş olur.
Bozma sözleşmesinde icapta, … ilişkisi karşı tarafın uygun irade beyanı ile anlaşmak suretiyle sona erdirmeye yönelmiştir. Bu sebeple, ikale sözleşmesi akdetmeye yönelik icap, fesih olarak değerlendirilip, feshe tahvil edilemez (Kılıçoğlu/Şenocak: … Güvencesi Hukuku, … 2007 s.99)
Bu anlamda bozma sözleşmesinin şekli, yapılması, kapsam ve geçerliliği Borçlar Kanunu hükümlerine göre saptanacaktır. Buna karşılık … sözleşmesinin bozma sözleşmesi yoluyla sona erdirilmesi, … Hukukunu yakından ilgilendirdiği için ikalenin yorumunda … sözleşmesinin yorumunda olduğu gibi genel hükümler dışında … Hukukunda yararına yorum ilkesi gözönünde bulundurulacaktır.
Bozma sözleşmesinin Borçlar Kanununun 23-31.(TBK’nun 30, 36, 37 ve 38.) maddeleri arasında düzenlenmiş olan irade fesadı hallerinin bozma sözleşmeleri yönünden titizlikle ele alınması gerekir. Bir işçinin bozma sözleşmesi yapma konusundaki icap veya kabulde bulunmasının ardından işveren feshi haline özgü … güvencesi hükümlerinden yararlanmak istemesi ve yasa gereği en çok bir ay içinde işe iade davası açmış olması düşündürücüdür.
… ilişkisi taraflardan her birinin bozucu yenilik doğuran bir beyanla sona erdirmeleri mümkün olduğu halde, bu yola gitmeyerek karşılıklı anlaşma yoluyla sona erdirmelerinin nedenleri üzerinde de durmak gerekir. Her şeyden önce bozma sözleşmesi yapma konusunda icapta bulunanın makul bir yararının olması gerekir. … ilişkisinin bozma anlaşması yoluyla sona erdirildiğine dair örnekler 1475 sayılı … Kanunu ve öncesinde hemen hemen uygulamaya hiç yansımadığı halde, … güvencesi hükümlerinin yürürlüğe girmesinin ardından özellikle 4857 sayılı … Kanunu sonrasında giderek yaygın bir hal almıştır. Bu noktada, işveren feshinin karşılıklı anlaşma yoluyla fesih gibi gösterilmesi suretiyle … güvencesi hükümlerinin dolanılması şüphesi ortaya çıkmaktadır. Bu itibarla irade fesadı denetimi dışında tarafların bozma sözleşmesi yapması konusunda makul yararının olup olmadığının da irdelenmesi gerekir. Makul yarar ölçütü, bozma sözleşmesi yapma konusunda icabın işçiden gelmesi ile işverenden gelmesi ve somut olayın özellikleri dikkate alınarak ele alınmalıdır.
Bozma sözleşmesi yoluyla … sözleşmesi sona … işçi, … güvencesinden yoksun kaldığı gibi, kural olarak feshe bağlı haklar olan ihbar kıdem tazminatlarına da hak kazanamayacaktır. Yine 4447 sayılı Yasa kapsamında işsizlik sigortasından da yararlanmayacaktır. Bütün bu hususlar, … Hukukunda hakim olan ibranamenin dar yorumu ilkesi gibi, hatta daha da ötesinde, ikale sözleşmesinin geçerliliği noktasında işçi lehine değerlendirmenin gerekliliğini ortaya koymaktadır.
Tarafların bozma sözleşmesinde ihbar ve kıdem tazminatı ile … güvencesi tazminatı hatta boşta geçen süreye ait ücret ve diğer haklardan bazılarını ya da tamamını kararlaştırmaları da mümkündür. Bozma sözleşmesinin geçerliliği konusunda bütün bu hususlar dikkate alınarak değerlendirmeye gidilmelidir.
Dairemizin uygulamasına göre, ikale icabının işverenden geldiği durumda işçiye en az 4 aylık ücreti tutarında menfaatın sağlanması halinde sözleşmenin ikale ile sona erdiği kabul edilmektedir. Somut olayda, davacı işçiye 2 aylık ücret tutarı kadar ek menfeat sağlandığının anlaşılması karşısında sözleşmenin ikale ile değil, davalı işverenin feshi ile sona erdiğinin kabulü gerekir. Davalı işverence, fesih sebebini açık ve kesin bir şekilde belirten yazılı bir fesih bildirimi de yapılmış değildir. Hal böyle olunca davanın kabulü gerekir iken yazılı gerekçe ile reddi hatalı olmuştur.
Belirtilen sebeplerle, 4857 sayılı … Kanunu’nun 20. maddesinin 3. fıkrası uyarınca, Bölge Adliye Mahkemesi kararı ile İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmak suretiyle ortadan kaldırılması ve aşağıdaki gibi karar verilmesi gerekmiştir.
Hüküm: Gerekçesi yukarıda açıklandığı üzere;
1-… Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi’nin 2017/3742 esas, 2018/485 karar sayılı ve 13.03.2018 tarihli kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2-Davacının davasının kabulü ile, 4857 sayılı … Kanunu’nun 21. maddesi gereğince, işverence yapılan FESHİN GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının …. işyerine İŞE İADESİNE,
3-Davacının yasal süre içinde başvurusuna rağmen davalı işverence süresi içinde işe başlatılmaması halinde davalılar tarafından müştereken ve müteselsilen ödenmesi gereken tazminat miktarının davacının kıdemi, fesih nedeni dikkate alınarak takdiren davacının 4 aylık brüt ücreti tutarında BELİRLENMESİNE,
4-Davacı işçinin işe iadesi için işverene süresi içinde müracaatı halinde hak kazanılacak olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklarının davalıdan tahsilinin GEREKTİĞİNE,
5-Karar tarihi itibariyle alınması gerekli olan 35,90 TL karar ve ilam harcından, peşin alınan 29,20 TL harcın mahsubu ile bakiye 6,70 TL karar ve ilam harcının davalıdan tahsili ile hazineye irad kaydına, davacı tarafından peşin yatırılan 29,20 TL harcın davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
6-Davacı tarafından yapılan 332,20 TL yargılama giderinin davalıdan alınıp davacıya verilmesine, davalının yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
7-Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre belirlenen 2.180,00 TL ücreti vekaletin davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
8-Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde davacıya iadesine, kesin olarak 08.10.2018 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.