Zayi belgesi verilmesi istemli açılan davalarda; belgelerin, bir tacirin saklamakla yükümlü olduğu belgelerden olup olmadığı, tacire izafe edilecek kusur olup olmadığı gibi hususlarının araştırılması gerekir.

T.C.
İSTANBUL
BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ
12. HUKUK DAİRESİ
DOSYA NO: 2020/645
KARAR NO : 2021/703
T Ü R K M İ L L E T İ A D I N A
İ S T İ N A F K A R A R I
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ: İSTANBUL 13. ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ
TARİHİ: 25/10/2019
NUMARASI: 2019/414 Esas-2019/828 Karar
DAVA: Zayi Belgesi Verilmesi
İSTİNAF KARAR TARİHİ: 17/05/2021
İlk derece mahkemesince verilen davanın reddine yönelik kararın davacı vekilince istinaf edilmesi üzerine düzenlenen rapor ve dosya kapsamı incelenip gereği görüşülüp düşünüldü;

DAVA:

Davacı vekili, müvekkili şirket ile organik bağı bulunan grup şirket … A.Ş. ile dava dışı … A.Ş. arasında imzalanan “Arşivlerime ve Saklama Hizmetleri Sözleşmesi” ile taraflar müvekkili şirket ve diğer grup şirketlerine ait bir kısım bilgi, belge ve dokümanların Iron … firması tarafından arşivlenmesi ve bu firmaya ait depolarda muhafaza edilmesi hususunda anlaşıldığını, … ait Gebze’de bulunan Gebze Ol tesisinde 11.06.2019 tarihinde yaşanan yangın sonrasında, yangında müvekkili şirketin ve grup şirketlerine ait 30 adet kutunun bulunduğu depodaki tüm evraklar ile başkaca araç-gereçlerin yanarak okunamaz ve kullanılamaz hale geldiğini, bu hususun müvekkili şirkete dava dışı … tarafından 12.06.2019 tarihli e-posta ile ve 15.06.2019 tarihli bilgilendirme yazısı ile bildirildiğini, olay nedeniyle o depoda yer alan müvekkili şirkete ve grup şirketlerine ait sair her türlü belge ve evrakın zayi olduğunu ileri sürerek Türk Ticaret Kanunu’nun 82. Maddesinin 7. bendi uyarınca belge ve defterlerin zayi olduğuna dair taraflarına zayi belgesi verilmesini talep ve dava etmiştir.

İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI:

Mahkemece, işçilerin özlük dosyaları ile ilgili talebin TTK 68-son maddesi uyarınca iptali istenen belgelerden olmaması gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.

İSTİNAF SEBEPLERİ:

Davalı vekili istinaf dilekçesinde; Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nin kararlarında işçilerin özlük dosyalarına ilişkin düzenlene zayi belgesine itibar edildiğini, müvekkili şirketin zayi olan belgeleri arasında personel özlük dosyaları ile bordrolar bulunduğunu, işçilerin işten ayrıldığı tarihlere göre zamanaşımı süresinin henüz dolmadığını ve müvekkili şirketin bu belgeleri saklama süresinin sona ermediğini, yine iş ve sigorta mevzuatı uyarınca bu belgelerin saklanması konusunda yükümlülük bulunduğunu, özlük dosyasının düzenlenmesinin İş Kanunu’nun 75. Maddesi ile getirilen bir yükümlülük olduğunu ileri sürerek yerel mahkeme kararının kaldırılmasına karar verilmesini talep etmiştir.

GEREKÇE:

Dava; zayi belgesi verilmesi istemine ilişkindir. Belgelerin saklanması ve saklama süresi başlıklı TTK’nun 82. maddesinde tacir tarafından saklanması zorunlu olan defterler ve belgelere ilişkin hangi koşullarda zayi belgesi verilebileceği düzenlenmiştir.6102 sayılı TTK’nın 82/7. maddesinde; “Bir tacirin saklamakla yükümlü olduğu defterler ve belgeler; yangın, su baskını veya yer sarsıntısı gibi bir afet veya hırsızlık sebebiyle ve kanuni saklama süresi içinde zıyaa uğrarsa tacir zıyaı öğrendiği tarihten itibaren onbeş gün içinde ticari işletmesinin bulunduğu yer yetkili mahkemesinden kendisine bir belge verilmesini isteyebilir. Bu dava hasımsız açılır. Mahkeme gerekli gördüğü delillerin toplanmasını da emredebilir.” şeklinde düzenleme yapılmakla tacirlere ticari defter ve kayıtlarını saklama ve ibraz hususunda zorunluluk getirilmiştir.TTK’nun 82. maddesine göre, her tacir; ticari defterlerini, envanterleri, açılış bilançolarını, ara bilançolarını, finansal tablolarını, yıllık faaliyet raporlarını, topluluk finansal tablolarını ve yıllık faaliyet raporlarını ve bu belgelerin anlaşılabilirliğini kolaylaştıracak çalışma talimatları ile diğer organizasyon belgelerini, alınan ticari mektupları, gönderilen ticari mektupların suretlerini, 64. maddenin birinci fıkrasına göre yapılan kayıtların dayandığı belgeleri, sınıflandırılmış bir şekilde saklamakla yükümlüdür.TTK’nın 82. maddesinde neler için zayi belgesi verilmesi istenebileceği tahdidi olarak gösterilmemiş, bir tacirin saklamakla yükümlü olduğu defter ve belgelerden söz edilmiştir (Y11HD., 08.12.2014 tarih, 2014/12543-19170 E. K.).Zayi belgesi verilmesi davaları sonuçları itibariyle sadece davacı taraf yönünden değil, davada taraf olmayan kimseler bakımından da sonuç doğuran dava türlerindendir. Mahkemece bu tür davalarda yapılacak incelemeler, sadece davacı tarafın iddia ve delilleri ile sınırlandırılmamalı, zayi belgesi verilmesi istenilen belgelerin, bir tacirin saklamakla yükümlü olduğu belgelerden olup olmadığı, TTK’nın 68. maddesinde yazılı afet kavramına davacıya kusur izafe edilemeyecek olan ve irade dışında meydana gelen olayların girebileceği gözetilerek tacirin belgelerini muhafazada gerekli dikkat ve özeni gösterip göstermediği, tasdike tabi defterlerin tasdik edilip edilmediği, davacıya ait defterler hakkında soruşturma bulunup bulunmadığı ve iddia edilen olayın meydana geldiği yerin tacirin faaliyette bulunduğu yerlerden olup olmadığı hususlarının araştırılarak, ticaret sicil kayıtları getirtilmek suretiyle olayın şüpheden uzak bir şekilde meydana gelip gelmediğinin tespiti gerekir (YHGK. 16.03.2016 tarih, 2014/827 Esas, 2016/311 Karar).Somut olayda, davacı tarafından dava dışı … A.Ş.’ye saklanması için tevdi edilen belgelerden işçi özlük dosyalarının dava dışı firmanın deposunda meydana gelen yangın sonrasında zayi olduğu ileri sürülerek zayi belgesi verilmesi talep edilmiş; mahkemece, işçi özlük dosyalarının TTK m.82 kapsamında zayi belgesi verilecek nitelikte olmaması nedeniyle davanın reddine karar verilmiştir.

4857 Sayılı İş Kanunu’nun 37. maddesine göre ise, işveren işyerinde veya bankaya yaptığı ödemelerde işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya işyerinin özel işaretini taşıyan bir pusula vermek zorundadır. Bu pusulada ödemenin günü ve ilişkin olduğu dönem ile fazla çalışma, hafta tatili, bayram ve genel tatil ücretleri gibi asıl ücrete yapılan her çeşit eklemeler tutarının ve vergi, sigorta primi, avans mahsubu, nafaka ve icra gibi her çeşit kesintilerin ayrı ayrı gösterilmesi gerekir. 75. maddeye göre, İşveren çalıştırdığı her işçi için bir özlük dosyası düzenler. İşveren bu dosyada, işçinin kimlik bilgilerinin yanında, bu Kanun ve diğer kanunlar uyarınca düzenlemek zorunda olduğu her türlü belge ve kayıtları saklamak ve bunları istendiği zaman yetkili memur ve mercilere göstermek zorundadır. Aynı Kanun’un 92.maddesine göre, teftiş, denetleme ve incelemeler sırasında işverenler, işçiler ve bu işle ilgili görülen başka kişiler izleme, denetleme ve teftişle görevli iş müfettişleri tarafından çağrıldıkları zaman gelmek, ifade ve bilgi vermek, gerekli olan belge ve delilleri getirip göstermek ve vermek; iş müfettişlerinin birinci fıkrada yazılı görevlerini yapmaları için kendilerine her çeşit kolaylığı göstermek, bu yoldaki isteklerini geciktirmeksizin yerine getirmekle yükümlüdürler. Benzer bir düzenleme 5510 Sayılı Sosyal Güvenlik Kanunu’nun “Prim belgeleri ve işyeri kayıtları” başlıklı 86. Maddesinde yer almakta olup, bu hükümde de işyeri defter, kayıt ve belgelerin ilgili olduğu yılı takip eden yıl başından başlamak üzere on yıl süreyle, kamu idareleri otuz yıl süreyle, tasfiye ve iflâs idaresi memurları ise görevleri süresince, saklamak ve Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilen memurlarınca istenilmesi halinde onbeş gün içinde ibraz etmek konusunda zorunluluk öngörülmüştür. Bahsi geçen düzenlemeler uyarınca işverenlere çalıştırdıkları işçilerle ilgili belge ve kayıtların saklanması konusunda yükümlülükler getirilmiş, bu kayıt ve belgelerin süresinde ibraz edilmemesi halinde idari yaptırımlar öngörülmüştür. Yukarıda da belirtildiği üzere, TTK’nın 82. maddesinde neler için zayi belgesi verilmesi istenebileceği tahdidi olarak gösterilmediğinden işçi özlük dosyası içerisinde yer alıp da saklanması zorunlu olan belgeler yönünden, diğer şartların da oluşması halinde, zayi belgesi verilebileceğini kabul etmek gerekir. Davacı tarafa işçi özlük dosyasında yer alan belgelerin içeriği açıklattırılıp bunlar içerisinde diğer yerlerden temin edilemeyecek ve saklanması zorunlu olanlar gerektiğinde bilirkişi incelemesi ile tespit ettirilerek sonucuna göre hüküm tesis edilmesi gerekirken yazılı şekilde davanın reddine karar verilmesi hatalı olmuştur. Açıklanan nedenlerle, davacı vekilinin istinaf talebinin kabulü ile usul ve yasaya uygun bulunmayan yerel mahkeme kararının 6100 sayılı HMK’nın 353/1-a-6 maddesi gereğince kaldırılarak yukarıda açıklanan şekilde inceleme ve araştırma yapıldıktan sonra oluşacak uygun sonuç dairesinde bir karar verilmesi için dosyanın yerel mahkemesine gönderilmesine karar verilmesi gerekmiştir.

HÜKÜM: Yukarıda açıklanan nedenlerle:

Davacı vekilinin istinaf başvurusunun KABULÜNE; İstanbul 13. Asliye Ticaret Mahkemesi’nin 25/10/2019 Tarih 2019/414 Esas 2019/828 Karar sayılı kararın HMK.’nın 353(1)a-6 gereği KALDIRILMASINA;

“Davanın yeniden görülmek üzere dosyanın kararı veren mahkemeye GÖNDERİLMESİNE

“İstinaf yoluna başvuran davacı tarafından yatırılan 54,40-TL peşin istinaf karar harcının istek halinde kendisine iadesine,

Dosya üzerinde yapılan inceleme sonunda HMK.’nın 353(1)-a maddesi uyarınca kesin olmak üzere, oy birliği ile karar verildi. 20/05/2021